Bartın Tarihin Gizemli İzleri

Bartın Çayı, antik çağlardan beri bölgenin önemli su yollarından biri olmuştur. Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerinde Parthenios olarak bilinen bu akarsu, birçok kaynağa göre Bithynia-Paphlagonia'nın doğal sınırını oluşturuyordu. Parthenios'tan ilk bahseden ünlü tarihçi-yazar Homeros, onu edebi eserlerinde ölümsüzleştirmiştir. Ksenephon, Anabasis adlı eserinde Parthenios'un geniş ve geçilmesi zor bir akarsu olduğunu belirtirken, Rhodoslu Apollonius, Artemis'in bu akarsuda yıkanmayı sevdiğinden bahsetmektedir. Quintus Smyrnaeus ise Posthomerica adlı eserinde, sessizce yeşil topraklardan akan Parthenios'un Karadeniz'e döküldüğünü yazmıştır.

Osmanlı Dönemi ve Bartın Çayı Üzerinde Taşımacılık

Bazı araştırmacılar, Osmanlı döneminde Parthenios nehri üzerinde nehir taşımacılığı yapıldığını ve Bartın limanı ile şehir merkezi arasında ticari gemilerin gidip geldiğini belirtmektedir. Günümüzde de küçük tekneler, bu nehir üzerinde taşımacılıktan ziyade turistik amaçlı geziler düzenlemekte ve balıkçı tekneleri şehir merkezi ile liman arasında gidip gelmektedir. Bu bilgiler, Roma ve Bizans dönemlerinde de bu nehir üzerinde taşımacılık yapıldığını düşündürmektedir.

Parthenios Kalesi ve Savunma Yapıları

15. yüzyılda Bartın'a uğrayan İspanyol elçi Clavijio ve 17. yüzyılda bölgedeki birçok yeri ziyaret eden ünlü seyyah Evliya Çelebi, Bartın Çayı'nın denize döküldüğü yerin yakınlarında bir kale kalıntısından bahsetmektedir. Clavijio ve Evliya Çelebi'nin bahsettikleri bu kale, 2019 yılında Boğaz Mevkii'nde tespit edilen savunma yapısı olabilir. Bizans dönemine tarihlenen, Parthenios Kalesi veya Parthenios Hisarı olarak adlandırılabilecek bu savunma yapısı oldukça haraptır. Sadece bazı noktalarda muhtelif ölçülerde korunabilmiş sur kalıntıları görülmektedir. Yöre halkı, 2000 yılı öncesinde bu alanda daha fazla duvar kalıntısı olduğunu belirtmekte ve surların sökülerek modern yapılarda kullanıldığını ileri sürmektedir. Boğaz Mevkii'ndeki bazı ahır, depo ve ev duvarlarında devşirme olarak kullanılmış mimari bloklar da bu bilgileri doğrular niteliktedir.

Bartın Çayı'nın kuzeyindeki bir tepe üzerinde kurulan Parthenios Kalesi'nin 300 metre güneyinde, çayın güney kenarında hafif tepelik alanda bir yapı kalıntısı bulunur. İşlevi tespit edilemeyen ve yamaca yaslanmış bir duvarı görülen bu yapının da bir savunma yapısı olduğu düşünülmektedir. Bartın Çayı'nın her iki kenarında savunma yapılarının bulunması ve bunların karşılıklı yerleştirilmesi, Bizans Dönemi Parthenios'tan geçişlerin kontrol altına alındığını göstermektedir. Karadeniz deniz yolunu korumak ve Parthenios'tan geçişleri kontrol etmek amacıyla kurulan bu iki savunma yapısı, Anadolu Hisarı ve Rumeli Hisarı'nı andırmaktadır.

Kayıp Yerleşim Parthenia

Parthenios yakınlarında kurulmuş Parthenia, Bartın merkez ilçe sınırlarında yer alan ancak lokasyonu henüz net tespit edilemeyen bir şehir veya köydür. Roma'dan Bizans'a iskan gören bu yerleşimden Bizanslı Stephanos bahsetmektedir. W. V. Diest, Parthenia'nın Bartın Çayı'nın denize döküldüğü yerdeki Boğaz civarında olduğunu ileri sürmektedir. 2019 yılında gerçekleştirilen yüzey araştırmalarında, Bartın şehir merkezinin kuzeybatısında yer alan, merkez ilçeye bağlı Kocareis, Topluca, Gürgerpınarı ve Karasu köyleri civarında, Roma ve Bizans dönemine ait yapı kalıntıları, lahit mezarlar ve mimari plastik parçalarının tespit edilmesi, Parthenia'nın bu bölgede olduğunu düşündürmektedir. Bahsi geçen kalıntıların Parthenios Kalesi yakınlarında olması da Parthenia'nın yukarıda bahsi geçen bölgede olduğuna işaret eder.

Kaynak: Bartın İli ve İlçeleri Yüzey Araştırması (BİYA)